भागवत नवम स्कन्ध अष्टादश अध्याय (bhagwat 9.18)

shrimad bhagwat mahapuran,bhagwat shloka,sampooran bhagwat shloka,srimad bhagwat navam skandh,srimad bhagwatam canto 9, chapter 18, bhagwatdarshan

bhagwat chapter 9.18

 

               श्रीशुक उवाच

 

 यतिर्ययातिः संयातिः आयतिर्वियतिः कृतिः ।

 षडिमे नहुषस्यासन् इन्द्रियाणीव देहिनः ॥ १ ॥

 

 राज्यं नैच्छद् यतिः पित्रा दत्तं तत्परिणामवित् ।

 यत्र प्रविष्टः पुरुष आत्मानं नावबुध्यते ॥ २ ॥

 

 पितरि भ्रंशिते स्थानाद् इन्द्राण्या धर्षणाद्‌ द्विजैः ।

 प्रापितेऽजगरत्वं वै ययातिरभवन्नृपः ॥ ३ ॥

 

 चतसृष्वादिशद् दिक्षु भ्रातॄन् भ्राता यवीयसः ।

 कृतदारो जुगोपोर्वीं काव्यस्य वृषपर्वणः ॥ ४ ॥

 

                श्रीराजोवाच

 

 ब्रह्मर्षिर्भगवान् काव्यः क्षत्रबन्धुश्च नाहुषः ।

 राजन्यविप्रयोः कस्माद् विवाहः प्रतिलोमकः ॥ ५ ॥

 

               

              श्रीशुक उवाच

 

 एकदा दानवेन्द्रस्य शर्मिष्ठा नाम कन्यका ।

 सखीसहस्रसंयुक्ता गुरुपुत्र्या च भामिनी ॥ ६ ॥

 

 देवयान्या पुरोद्याने पुष्पितद्रुमसंकुले ।

 व्यचरत् कलगीतालि नलिनीपुलिनेऽबला ॥ ७ ॥

 

 ता जलाशयम आसाद्य कन्याः कमललोचनाः ।

 तीरे न्यस्य दुकूलानि विजह्रुः सिञ्चतीर्मिथः ॥ ८ ॥

 

 वीक्ष्य व्रजन्तं गिरिशं सह देव्या वृषस्थितम् ।

 सहसोत्तीर्य वासांसि पर्यधुर्व्रीडिताः स्त्रियः ॥ ९ ॥

 

 शर्मिष्ठाजानती वासो गुरुपुत्र्याः समव्ययत् ।

 स्वीयं मत्वा प्रकुपिता देवयानी इदमब्रवीत् ॥ १० ॥

 

 अहो निरीक्ष्यतामस्या दास्याः कर्म ह्यसाम्प्रतम् ।

 अस्मद्धार्यं धृतवती शुनीव हविरध्वरे ॥ ११ ॥

 

 यैरिदं तपसा सृष्टं मुखं पुंसः परस्य ये ।

 धार्यते यैरिह ज्योतिः शिवः पन्थाः प्रदर्शितः ॥ १२ ॥

 

 यान् वन्दन्ति उपतिष्ठन्ते लोकनाथाः सुरेश्वराः ।

 भगवानपि विश्वात्मा पावनः श्रीनिकेतनः ॥ १३ ॥

 

 वयं तत्रापि भृगवः शिष्योऽस्या नः पितासुरः ।

 अस्मद्धार्यं धृतवती शूद्रो वेदमिवासती ॥ १४ ॥     

 

 एवं क्षिपन्तीं शर्मिष्ठा गुरुपुत्रीं अभाषत ।

 रुषा श्वसन्ति उरंगीघ्गीव धर्षिता दष्टदच्छदा ॥ १५ ॥

 

 आत्मवृत्तमविज्ञाय कत्थसे बहु भिक्षुकि ।

 किं न प्रतीक्षसेऽस्माकं गृहान् बलिभुजो यथा ॥ १६ ॥

 

 एवंविधैः सुपरुषैः क्षिप्त्वाऽऽचार्यसुतां सतीम् ।

 शर्मिष्ठा प्राक्षिपत् कूपे वासे आदाय मन्युना ॥ १७ ॥

 

 तस्यां गतायां स्वगृहं ययातिर्मृगयां चरन् ।

 प्राप्तो यदृच्छया कूपे जलार्थी तां ददर्श ह ॥ १८ ॥

 

 दत्त्वा स्वमुत्तरं वासः तस्यै राजा विवाससे ।

 गृहीत्वा पाणिना पाणिं उज्जहार दयापरः ॥ १९ ॥

 

 तं वीरमाहौशनसी प्रेमनिर्भरया गिरा ।

 राजन् त्वया गृहीतो मे पाणिः परपुरञ्जय ॥ २० ॥

 

 हस्तग्राहोऽपरो मा भूद् गृहीतायास्त्वया हि मे ।

 एष ईशकृतो वीर सम्बन्धो नौ न पौरुषः ।

 यदिदं कूपमग्नाया भवतो दर्शनं मम ॥ २१ ॥

 

 न ब्राह्मणो मे भविता हस्तग्राहो महाभुज ।

 कचस्य बार्हस्पत्यस्य शापाद् यमशपं पुरा ॥ २२ ॥

 

 ययातिरनभिप्रेतं दैवोपहृतमात्मनः ।

 मनस्तु तद्‍गतं बुद्ध्वा प्रतिजग्राह तद्वचः ॥ २३ ॥

 

 गते राजनि सा धीरे तत्र स्म रुदती पितुः ।

 न्यवेदयत् ततः सर्वं उक्तं शर्मिष्ठया कृतम् ॥ २४ ॥

 

 दुर्मना भगवान् काव्यः पौरोहित्यं विगर्हयन् ।

 स्तुवन् वृत्तिं च कापोतीं दुहित्रा स ययौ पुरात् ॥ २५ ॥

 

 वृषपर्वा तमाज्ञाय प्रत्यनीक विवक्षितम् ।

 गुरुं प्रसादयन् मूर्ध्ना पादयोः पतितः पथि ॥ २६ ॥

 

 क्षणार्ध मन्युर्भगवान् शिष्यं व्याचष्ट भार्गवः ।

 कामोऽस्याः क्रियतां राजन् नैनां त्यक्तुमिहोत्सहे ॥ २७ ॥

 

 तथेति अवस्थिते प्राह देवयानी मनोगतम् ।

 पित्रा दत्ता यतो यास्ये सानुगा यातु मामनु ॥ २८ ॥

 

 स्वानां तत् संकटं वीक्ष्य तदर्थस्य च गौरवम् ।

 देवयानीं पर्यचरत् स्त्रीसहस्रेण दासवत् ॥ २९ ॥

 

 नाहुषाय सुतां दत्त्वा सह शर्मिष्ठयोशना ।

 तमाह राजन् शर्मिष्ठां आधास्तल्पे न कर्हिचित् ॥ ३० ॥

 

 विलोक्यौशनसीं राजन् शर्मिष्ठा सप्रजां क्वचित् ।

 तमेव वव्रे रहसि सख्याः पतिमृतौ सती ॥ ३१ ॥

 

 राजपुत्र्यार्थितोऽपत्ये धर्मं चावेक्ष्य धर्मवित् ।

 स्मरन् शुक्रवचः काले दिष्टमेवाभ्यपद्यत ॥ ३२ ॥

 

 यदुं च तुर्वसुं चैव देवयानी व्यजायत ।

 द्रुह्युं चानुं च पूरुं च शर्मिष्ठा वार्षपर्वणी ॥ ३३ ॥

 

 गर्भसंभवमासुर्या भर्तुर्विज्ञाय मानिनी ।

 देवयानी पितुर्गेहं ययौ क्रोधविमूर्छिता ॥ ३४ ॥

 

 प्रियां अनुगतः कामी वचोभिः उपमन्त्रयन् ।

 न प्रसादयितुं शेके पादसंवाहनादिभिः ॥ ३५ ॥

 

 शुक्रस्तमाह कुपितः स्त्रीकामानृतपूरुष ।

 त्वां जरा विशतां मन्द विरूपकरणी नृणाम् ॥ ३६ ॥

 

              श्रीययातिरुवाच

 

 अतृप्तोऽस्म्यद्य कामानां ब्रह्मन् दुहितरि स्म ते ।

 व्यत्यस्यतां यथाकामं वयसा योऽभिधास्यति ॥ ३७ ॥

 

 इति लब्धव्यवस्थानः पुत्रं ज्येष्ठमवोचत ।

 यदो तात प्रतीच्छेमां जरां देहि निजं वयः ॥ ३८ ॥

 

 मातामहकृतां वत्स न तृप्तो विषयेष्वहम् ।

 वयसा भवदीयेन रंस्ये कतिपयाः समाः ॥ ३९ ॥

 

                यदुरुवाच

 

 नोत्सहे जरसा स्थातुं अन्तरा प्राप्तया तव ।

 अविदित्वा सुखं ग्राम्यं वैतृष्ण्यं नैति पूरुषः ॥ ४० ॥

 

 तुर्वसुश्चोदितः पित्रा द्रुह्युश्चानुश्च भारत ।

 प्रत्याचख्युरधर्मज्ञा ह्यनित्ये नित्यबुद्धयः ॥ ४१ ॥

 

 अपृच्छत् तनयं पूरुं वयसोनं गुणाधिकम् ।

 न त्वं अग्रजवद् वत्स मां प्रत्याख्यातुमर्हसि ॥ ४२ ॥

 

                  पूरुरुवाच

 

 को नु लोके मनुष्येन्द्र पितुरात्मकृतः पुमान् ।

 प्रतिकर्तुं क्षमो यस्य प्रसादाद् विन्दते परम् ॥ ४३ ॥

 

 उत्तमश्चिन्तितं कुर्यात् प्रोक्तकारी तु मध्यमः ।

 अधमोऽश्रद्धया कुर्याद् अकर्तोच्चरितं पितुः ॥ ४४ ॥

 

 इति प्रमुदितः पूरुः प्रत्यगृह्णाज्जरां पितुः ।

 सोऽपि तद्वयसा कामान् यथावज्जुजुषे नृप ॥ ४५ ॥

 

 सप्तद्वीपपतिः सम्यक् पितृवत् पालयन् प्रजाः ।

 यथोपजोषं विषयान् जुजुषेऽव्याहतेन्द्रियः ॥ ४६ ॥

 

 देवयान्यप्यनुदिनं मनोवाग् देहवस्तुभिः ।

 प्रेयसः परमां प्रीतिं उवाह प्रेयसी रहः ॥ ४७ ॥

 

 अयजद् यज्ञपुरुषं क्रतुभिर्भूरिदक्षिणैः ।

 सर्वदेवमयं देवं सर्ववेदमयं हरिम् ॥ ४८ ॥

 

 यस्मिन्निदं विरचितं व्योम्नीव जलदावलिः ।

 नानेव भाति नाभाति स्वप्नमायामनोरथः ॥ ४९ ॥

 

 तमेव हृदि विन्यस्य वासुदेवं गुहाशयम् ।

 नारायणमणीयांसं निराशीरयजत् प्रभुम् ॥ ५० ॥

 

 एवं वर्षसहस्राणि मनःषष्ठैर्मनःसुखम् ।

 विदधानोऽपि नातृप्यत् सार्वभौमः कदिन्द्रियैः ॥ ५१ ॥

 

 

इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां

संहितायां नवमस्कन्धे अष्टादशोऽध्यायः ॥ १८ ॥