bhagwat chapter 2.6 |
॥ ब्रह्मोवाच ॥
वाचां वह्नेर्मुखं
क्षेत्रं
छन्दसां
सप्तधातवः ।
हव्यकव्यामृतान्नानां जिह्वा सर्वरसस्य च
॥१॥
सर्वा
असूनां
च
वायोश्च
तत्
नासे
परमायणे ।
अश्विनोः ओषधीनां च घ्राणो मोद प्रमोदयोः
॥२॥
रूपाणां
तेजसां
चक्षुः
दिवः
सूर्यस्य
चाक्षिणी ।
कर्णौ दिशां च तीर्थानां श्रोत्रं आकाश शब्दयोः ।
तद्गात्रं वस्तुसाराणां सौभगस्य च भाजनम् ॥३॥
त्वगस्य
स्पर्शवायोश्च
सर्वमेधस्य
चैव
हि ।
रोमाणि उद्भिज्जजातीनां यैर्वा यज्ञस्तु सम्भृतः
॥४॥
केशश्मश्रुनखान्यस्य
शिलालोहाभ्रविद्युताम् ।
बाहवो लोकपालानां प्रायशः क्षेमकर्मणाम् ॥५॥
विक्रमो
भूर्भुवः
स्वश्च
क्षेमस्य
शरणस्य
च ।
सर्वकाम वरस्यापि हरेश्चरण आस्पदम् ॥६॥
अपां
वीर्यस्य
सर्गस्य
पर्जन्यस्य
प्रजापतेः ।
पुंसः शिश्न उपस्थस्तु प्रजात्यानन्द निर्वृतेः
॥७॥
पायुर्यमस्य
मित्रस्य
परिमोक्षस्य
नारद ।
हिंसाया निर्ऋतेर्मृत्यो निरयस्य गुदः स्मृतः
॥८॥
पराभूतेः
अधर्मस्य
तमसश्चापि
पश्चिमः ।
नाड्यो नदनदीनां च गोत्राणां अस्थि संहतिः
॥९॥
अव्यक्त
रससिन्धूनां
भूतानां
निधनस्य
च ।
उदरं विदितं पुंसो हृदयं मनसः पदम् ॥१०॥
धर्मस्य
मम
तुभ्यं
च
कुमाराणां
भवस्य
च ।
विज्ञानस्य च सत्त्वस्य परस्याऽऽत्मा परायणम्
॥११॥
अहं
भवान्
भवश्चैव
त
इमे
मुनयोऽग्रजाः ।
सुरासुर नरा नागाः खगा मृगसरीसृपाः ॥१२॥
गन्धर्वाप्सरसो
यक्षा
रक्षोभूतगणोरगाः ।
पशवः पितरः सिद्धा विद्याध्राश्चारणाद्रुमाः
॥१३॥
अन्ये
च
विविधा
जीवाः
जलस्थल
नभौकसः ।
ग्रहर्क्ष केतवस्ताराः तडितः स्तनयित्नवः ॥१४॥
सर्वं
पुरुष
एवेदं
भूतं
भव्यं
भवच्च
यत् ।
तेनेदमावृतं विश्वं वितस्तिमधितिष्ठति
॥१५॥
स्वधिष्ण्यं
प्रतपन्
प्राणो
बहिश्च
प्रतपत्यसौ ।
एवं विराजं प्रतपन् तपत्यन्तः बहिः पुमान् ॥१६॥
सोऽमृतस्या
भयस्येशो
मर्त्यं
अन्नं
यदत्यगात् ।
महिमा एष ततो ब्रह्मन् पुरुषस्य दुरत्ययः ॥१७॥
पादेषु
सर्वभूतानि
पुंसः
स्थितिपदो
विदुः ।
अमृतं क्षेममभयं त्रिमूर्ध्नोऽधायि मूर्धसु ॥१८॥
पादास्त्रयो
बहिश्चासन्
अप्रजानां
य
आश्रमाः ।
अन्तः त्रिलोक्यास्त्वपरो गृहमेधोऽबृहद्व्रतः ॥१९॥
सृती
विचक्रमे
विश्वङ् साशनानशने
उभे ।
यदविद्या
च
विद्या
च
पुरुषस्तूभयाश्रयः
॥२०॥
यस्मादण्डं
विराड्जज्ञे
भूतेन्द्रिय
गुणात्मकः ।
तद्द्रव्यं अत्यगाद्विश्वं गोभिः सूर्य इवाऽतपन् ॥२१॥
यदास्य
नाभ्यान्नलिनादहमासं
महात्मनः ।
नाविन्दन् यज्ञसम्भारान् पुरुषावयवादृते ॥२२॥
तेषु
यज्ञस्य
पशवः सवनस्पतयः
कुशाः ।
इदं च देवयजनं कालश्चोरुगुणान्वितः ॥२३॥
वस्तूनि
ओषधयः
स्नेहा
रसलोहमृदोजलम् ।
ऋचो यजूंषि सामानि चातुर्होत्रं च सत्तम ॥२४॥
नामधेयानि
मंत्राश्च
दक्षिणाश्च
व्रतानि
च ।
देवतानुक्रमः कल्पः सङ्कल्पः तन्त्रमेव च
॥२५॥
गतयो
मतयश्चैव
प्रायश्चित्तं समर्पणम् ।
पुरुषा अवयवैः एते संभाराः संभृता मया
॥२६॥
इति
सम्भृतसंभारः
पुरुषा
अवयवैरहम् ।
तमेव पुरुषं यज्ञं तेनैवा यजमीश्वरम् ॥२७॥
ततस्ते
भ्रातर
इमे
प्रजानां
पतयो
नव ।
अयजन् व्यक्तमव्यक्तं पुरुषं सुसमाहिताः
॥२८॥
ततश्च
मनवः
काले
ईजिरे
ऋषयोऽपरे ।
पितरो विबुधा दैत्या मनुष्याः क्रतुभिर्विभुम्
॥२९॥
नारायणे
भगवति
तदिदं
विश्वमाहितम् ।
गृहीत मायोरुगुणः सर्गादौ अगुणः स्वतः
॥३०॥
सृजामि
तन्नियुक्तोऽहं
हरो
हरति
तद्वशः ।
विश्वं पुरुषरूपेण परिपाति त्रिशक्तिधृक्
॥३१॥
इति
तेऽभिहितं
तात
यथेदमनुपृच्छसि ।
नान्यद्भगवतः किञ्चिद्भाव्यं सदसदात्मकम्
॥३२॥
न
भारती
मेऽङ्ग
मृषोपलक्ष्यते
न वै क्वचिन्मे
मनसो
मृषा
गतिः ।
न मे हृषीकाणि पतन्त्यसत्पथे
यन्मे हृदौत्कण्ठ्ययवता धृतो हरिः
॥३३॥
सोऽहं
समाम्नायमयः
तपोमयः
प्रजापतीनां
अभिवन्दितः
पतिः ।
आस्थाय योगं निपुणं समाहितः
तं नाध्यगच्छं यत आत्मसंभवः ॥३४॥
नतोऽस्म्यहं
तच्चरणं
समीयुषां
भवच्छिदं
स्वस्त्ययनं
सुमङ्गलम् ।
योह्यात्ममाया विभवं स्म पर्यगाद्
यथा नभः स्वान्तमथापरे कुतः ॥३५॥
नाहं
न
यूयं
यदृतां
गतिं
विदुः
न वा
मदेवः
किमुता
परे
सुराः ।
तन्मायया मोहितबुद्धयस्त्विदं
विनिर्मितं चात्मसमं विचक्ष्महे
॥३६॥
यस्यावतारकर्माणि गायन्ति ह्यस्मदादयः ।
न यं विदन्ति तत्त्वेन तस्मै भगवते नमः ॥३७॥
स एष आद्यः पुरुषः कल्पे कल्पे सृजत्यजः ।
आत्मात्मन्यात्मनाऽऽत्मानं संयच्छति च पाति च ॥३८॥
विशुद्धं केवलं ज्ञानं प्रत्यक् सम्यगवस्थितम् ।
सत्यं पूर्णमनाद्यन्तं निर्गुणं नित्यमद्वयम् ॥३९॥
ऋषे विदन्ति मुनयः प्रशान्तात्मेन्द्रियाशयाः ।
यदा तद् एव असत्तर्कैः तिरोधीयेत विप्लुतम् ॥४०॥
आद्योऽवतारः पुरुषः परस्य
कालः स्वभावः सदसन्मनश्च ।
द्रव्यं विकारो गुण इन्द्रियाणि
विराट् स्वराट् स्थास्नु चरिष्णु भूम्नः॥४१॥
अहं भवो यज्ञ इमे प्रजेशा
दक्षादयो ये भवदादयश्च ।
स्वर्लोकपालाः खगलोकपाला
नृलोकपालास्तललोकपालाः ॥४२॥
गन्धर्वविद्याधरचारणेशा
ये यक्षरक्षोरगनागनाथाः ।
ये वा ऋषीणां ऋषभाः पितॄणां
दैत्येन्द्रसिद्धेश्वरदानवेन्द्राः ॥४३॥
अन्ये च ये प्रेतपिशाचभूत
कूष्माण्ड यादोमृगपक्ष्यधीशाः ।
यत्किञ्च लोके भगवन् महस्वत्
ओजः सहस्वद्बलवत् क्षमावत् ।
श्री ह्री विभूत्यात्मवदद्भुतार्णं
तत्त्वं परं रूपवदस्वरूपम् ॥४४॥
प्राधान्यतोयानृष आमनन्ति
लीलावतारान् पुरुषस्य भूम्नः ।
आपीयतां कर्णकषायशोषान्
अनुक्रमिष्ये त इमान् सुपेशान् ॥४५॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां
द्वितीयस्कंधे षष्ठोऽध्यायः ॥६॥
thanks for a lovly feedback