NCERT Class 9 Sanskrit Chapter 8 Lohatula complete solutions, question answers, summary, tables and grammar explained in easy format. Perfect for exam preparation.
✔ “लौहतुला Class 9 Sanskrit Chapter 8 के सभी प्रश्न-उत्तर, सारांश, व्याकरण, तालिकाएँ और NCERT Solutions सरल रूप में यहाँ उपलब्ध हैं।”
Class 9 Sanskrit Chapter 8 Lohatula Solutions | लौहतुला प्रश्न-उत्तर (NCERT Shemushi)
 |
| Class 9 Sanskrit Chapter 8 Lohatula Solutions | लौहतुला प्रश्न-उत्तर (NCERT Shemushi) |
📘 अष्टमः पाठः — लौहतुला
🟦 अभ्यासः
🟩 प्रश्न 1 : एकपदेन उत्तरं लिखत
| क्रम | प्रश्न | उत्तरम् |
|---|---|---|
| (क) | वणिक्पुत्रस्य किं नाम आसीत्? | धनदेवः |
| (ख) | तुला कैः भक्षिता आसीत्? | मूषकैः |
| (ग) | तुला कीदृशी आसीत्? | लौहघटिता |
| (घ) | पुत्रः केन हृतः इति जीर्णधनः वदति? | श्येनेन |
| (ङ) | विवदमानौ तौ द्वावपि कुत्र गतौ? | राजकुलम् |
🟩 प्रश्न 2 : पूर्णवाक्येन उत्तराणि लिखत
| क्रम | प्रश्न | उत्तरम् |
|---|---|---|
| (क) | देशान्तरं गन्तुमिच्छन् वणिक्पुत्रः किं व्यचिन्तयत्? | देशान्तरं गन्तुमिच्छन् वणिक्पुत्रः व्यचिन्तयत् यत् यस्मिन् देशे स्ववीर्यतः भोगाः भुक्ताः तत्र विभवहीनः यः वसेत् सः पुरुषाधमः। |
| (ख) | स्वतुला याचमानं जीर्णधनं श्रेष्ठी किम् अकथयत्? | स्वतुला याचमानं जीर्णधनं श्रेष्ठी अकथयत् यत् तुला मूषकैः भक्षिता। |
| (ग) | जीर्णधनः गिरिगुहाद्वारं कया आच्छाद्य गृहमागतः? | जीर्णधनः गिरिगुहाद्वारं बृहत्शिलया आच्छाद्य गृहम् आगतः। |
| (घ) | स्नानानन्तरं पुत्रविषये पृष्टः वणिक्पुत्रः श्रेष्ठिनं किम् अवदत्? | स्नानानन्तरं पुत्रविषये पृष्टः वणिक्पुत्रः श्रेष्ठिनं अवदत् यत् नदीतटात् शिशुः श्येनेन हृतः। |
| (ङ) | धर्माधिकारिणः जीर्णधनश्रेष्ठिनौ कथं तोषितवन्तः? | धर्माधिकारिणः जीर्णधनश्रेष्ठिनौ परस्परं संबोध्य तुला-शिशु-प्रदानेन तोषितवन्तः। |
🟩 प्रश्न 3 : स्थूलपदानि आधारतया प्रश्ननिर्माणम्
| मूल वाक्यम् | निर्मित प्रश्न-वाक्यम् |
|---|---|
| जीर्णधनः विभवक्षयात् देशान्तरं गन्तुमिच्छन् व्यचिन्तयत्। | कः विभवक्षयात् देशान्तरं गन्तुमिच्छन् व्यचिन्तयत्? |
| श्रेष्ठिनः शिशुः स्नानोपकरणमादाय अभ्यागतेन सह प्रस्थितः। | श्रेष्ठिनः शिशुः स्नानोपकरणमादाय केन सह प्रस्थितः? |
| वणिक् गिरिगुहां बृहच्छिलया आच्छादितवान्। | वणिक् गिरिगुहां कया आच्छादितवान्? |
| सभ्यैः तौ परस्परं संबोध्य तुला-शिशु-प्रदानेन सन्तोषितौ। | सभ्यैः तौ परस्परं संबोध्य केन सन्तोषितौ? |
🟩 प्रश्न 4 : अन्वय-पूर्तिः
| क्रम | श्लोक/वाक्य | पूर्तिः |
|---|---|---|
| (क) | यत्र देशे अथवा स्थाने ... | यत्र देशे अथवा स्थाने स्ववीर्यतः भोगाः भुक्ता तस्मिन् विभवहीनः यः वसेत् स पुरुषाधमः। |
| (ख) | राजन्! यत्र लौहसहस्रस्य ... | राजन्! यत्र लौहसहस्रस्य तुलां मूषकाः खादन्ति तत्र श्येनः बालकः हरेत् अत्र संशयः न। |
🟩 प्रश्न 5 : तत्पदं रेखाङ्कितं कुरुत (असंगत पद)
| क्रम | शर्त | विकल्प | असंगत पद |
|---|---|---|---|
| (क) | यत्र 'ल्यप्' प्रत्ययः नास्ति | विहस्य, लौहसहस्रस्य, संबोध्य, आदाय | लौहसहस्रस्य |
| (ख) | यत्र द्वितीया विभक्तिः नास्ति | श्रेष्ठिनम्, स्नानोपकरणम्, सत्त्वरम्, कार्यकारणम् | सत्त्वरम् |
| (ग) | यत्र षष्ठी विभक्तिः नास्ति | पश्यतः, स्ववीर्यतः, श्रेष्ठिनः, सभ्यानाम् | स्ववीर्यतः |
🟩 प्रश्न 6 : सन्धि एवं सन्धिविच्छेद
| पदम् | सन्धि / विच्छेद |
|---|---|
| श्रेष्ठ्याह | श्रेष्ठी + आह |
| द्वावपि | द्वौ + अपि |
| पुरुषोपहार | पुरुष + उपहार |
| यथेच्छया | यथा + इच्छया |
| स्नानोपकरणम् | स्नान + उपकरणम् |
🟩 प्रश्न 7 : समस्तपद-विग्रहः
| विग्रहः | समस्तपदम् |
|---|---|
| स्नानस्य उपकरणम् | स्नानोपकरणम् |
| गिरेः गुहायाम् | गिरिगुहायाम् |
| धर्मस्य अधिकारी | धर्माधिकारी |
| विभवैः हीनाः | विभवहीनाः |
🟩 प्रश्न 8 : कथायाः सारांशः (संस्कृतभाषया)
जीर्णधनः नाम वणिक्पुत्रः धनाभावात् देशान्तरं गन्तुम् इच्छति स्म। सः स्वलौहतुला श्रेष्ठिनः गृहे निक्षेपभूतां कृत्वा प्रस्थितः। स्वपुरं पुनः आगत्य सः श्रेष्ठिनं लौहतुलां दातुम् अकथयत्। लौहतुला मूषकैः भक्षिता इति ज्ञात्वा सः श्रेष्ठिनः पुत्रं आदाय स्नानार्थं गतः। गिरिगुहायां तम् शिशुम् प्रक्षिप्य गृहम् आगतः। कथितः च यत् शिशुः श्येनेन हृतः। कलहं कुर्वन्तौ उभौ राजकुलं गतौ। वृत्तान्तं ज्ञात्वा धर्माधिकारिभिः तौ तुला-शिशु-प्रदानेन सन्तोषितौ।
Class 9 Sanskrit Chapter 8 Lohatula
Lohatula Sanskrit question answers
NCERT Class 9 Sanskrit Chapter 8 solutions
Shemushi Sanskrit Class 9 Chapter 8
लौहतुला प्रश्न उत्तर Class 9
NCERT Sanskrit solutions class 9
Sanskrit chapter 8 lohatula summary
Class 9 Sanskrit exercise solutions
Sanskirt Shemushi part 1 Chapter 8
लौहतुला संस्कृत समाधान
Class 9 Sanskrit grammar questions
NCERT Sanskrit chapter-wise solutions
