NCERT Class 9 Sanskrit Manika Part 1 Chapter 4 — Vidyaya Bhanti Sadgunah के सभी अभ्यास प्रश्न-उत्तर, एकपदी उत्तर, पूर्णवाक्य, पर्यायवाची, विलोम, आशय, कथाक्रम, व्याकरणिक प्रश्न आदि का सुव्यवस्थित समाधान। परीक्षा, होमवर्क और अध्यापन हेतु अत्यंत उपयोगी संपूर्ण Notes & Solutions।
Vidyaa Bhaanti Sadgunaah Class 9 Sanskrit | NCERT Manika Part 1 Chapter 4 Solutions | विद्यया भान्ति सद्गुणाः प्रश्न-उत्तर
 |
| Vidyaa Bhaanti Sadgunaah Class 9 Sanskrit | NCERT Manika Part 1 Chapter 4 Solutions | विद्यया भान्ति सद्गुणाः प्रश्न-उत्तर |
📘 4 – विद्यया भान्ति सद्गुणाः |
अभ्यास प्रश्न–उत्तर
🟦 1. एकपदेन उत्तराणि
| क्रमः | प्रश्नः | एकपदेन उत्तरम् |
|---|---|---|
| (क) | पाटलिपुत्रनामधेयं नगरं कुत्रास्ति ? | भागीरथीतीरे |
| (ख) | पाटलिपुत्रनगरस्य राजा कः आसीत् ? | सुदर्शनः |
| (ग) | सर्वस्य लोचनं किं भवति ? | शास्त्रम् |
| (घ) | हंसमध्ये कः न शोभते ? | बकः |
| (ङ) | किं विहाय पुरुषार्थः विधेयः ? | आलस्यम् |
| (च) | कः राजपुत्रान् शिक्षयितुं स्वीकृतवान् ? | विष्णुशर्मा |
| (छ) | महद्भिः सुप्रतिष्ठितः देवत्वं कः याति ? | अश्मा |
🟦 2. पूर्णवाक्येन उत्तराणि
| क्रमः | प्रश्नः | उत्तरम् (पूर्णवाक्येन) |
|---|---|---|
| (क) | पाटलिपुत्रे कीदृशः नरपतिः आसीत् ? | पाटलिपुत्रे सर्वगुणोपेतः सुदर्शनः नाम नरपतिः आसीत् । |
| (ख) | शास्त्रं किं करोति ? | शास्त्रम् अनेकसंशयानां छेदनं करोति । |
| (ग) | के के अनर्थाय भवन्ति ? | यौवनं, धनसम्पत्तिः, प्रभुत्वम्, अविवेकता च अनर्थाय भवन्ति । |
| (घ) | विष्णुशर्मा तान् कथं शिक्षितान् अकरोत् ? | विष्णुशर्मा तान् पशु–पक्षी–जन्तूनां मनोरंजककथाभिः शिक्षितान् अकरोत् । |
| (ङ) | कस्य जन्म सफल विद्यते ? | येन जातेन वंशः समुन्नतिं याति तस्य जन्म सफलं विद्यते । |
| (च) | कीटः कथं सतां शिरः आरोहति ? | कीटः सुमनःसङ्गात् सतां शिरः आरोहति । |
| (छ) | राजाः निजपुत्रान् विष्णुशर्मणः करे कथं समर्पितवान् ? | राजाः निजपुत्रान् विष्णुशर्मणः करे बहुमानपूर्वकं समर्पितवान् । |
🟦 3. स्थूलपदानि आधारीकृत्य प्रश्ननिर्माणम्
| क्रमः | वाक्यम् | स्थूलपदम् | प्रश्नः |
|---|---|---|---|
| (क) | अविवेकता अपि अनर्थाय। | अविवेकता | का ? |
| (ख) | राजा पुत्राणाम् आचारहीनतया उद्विग्नः आसीत्। | पुत्राणाम् | केषाम् ? |
| (ग) | एकः चन्द्रः तमः हन्ति। | तमः | किम् ? |
| (घ) | विद्याहीनाः पुत्राः न शोभन्ते। | विद्याहीनाः | कीदृशाः ? |
| (ङ) | राजा पण्डितसभां कारितवान्। | पण्डितसभाम् | काम् ? |
| (च) | हितोपदेशः नीतिकथानां सङ्कलनम् एव। | हितोपदेशः | कः ? |
| (छ) | विद्यया बालकस्य पुनर्जन्म भवति। | विद्यया | कया ? |
🟦 4. यथानिर्देशम् उत्तरम्
| क्रमः | प्रश्नः | उत्तरम् |
|---|---|---|
| (क) | ‘पुत्राः’ इति पदस्य विशेषणम् ? | गुणवन्तः |
| (ख) | ‘भाग्यम्’ इत्यर्थे प्रयुक्तं पदम् ? | दैवम् |
| (ग) | वाक्ये क्रियापदम् ? | आसीत् |
| (घ) | ‘अवदत्’ इत्यस्य कर्ता ? | विष्णुशर्मा |
| (ङ) | ‘एकः’ इति पदस्य विशेषणम् ? | चन्द्रः |
🟦 5. पर्यायद्वयं लिखत
| शब्दः | विकल्पाः | चयनित पर्यायाः |
|---|---|---|
| भागीरथी | गङ्गा, कालिन्दी, जाह्नवी | गङ्गा, जाह्नवी |
| नरपतिः | भूपतिः, नृपः, सुरपतिः | भूपतिः, नृपः |
| लोचनम् | मोचनम्, नयनम्, अक्षि | नयनम्, अक्षि |
| चन्द्रः | हिमकरः, दिवाकरः, निशापतिः | हिमकरः, निशापतिः |
| सुमनम् | प्रसूनम्, पुष्पम्, लजम् | प्रसूनम्, पुष्पम् |
🟦 6. विपरीतार्थकपद-लेखनम्
| शब्दम् | विकल्पाः | विपरीतार्थकम् |
|---|---|---|
| समुन्नतिम् | (i) सुमार्गगामिनः, (iii) अवनतिम् | अवनतिम् |
| अनधिगतशास्त्राः | (v) अधिगतशास्त्राः | अधिगतशास्त्राः |
| उन्मार्गगामिनः | (i) सुमार्गगामिनः | सुमार्गगामिनः |
| तमः | (ii) ज्योतिः | ज्योतिः |
| विद्वान् | (vi) मुर्खः | मुर्खः |
| शत्रुः | (iv) मित्रम् | मित्रम् |
🟦 7. आशय-निर्णयः (✔ चिह्नेन)
(क) स जातो येन जातेन याति वंशः समुन्नतिम् ।
✔ (iii) यस्य गुणैः कर्मभिः च वंशः सर्वविधाम् उन्नतिं करोति ।
(ख) अस्ति कश्चित् नीतिशास्त्रोपदेशेन पुनर्जन्म कारयितुं समर्थः ?
✔ (i) अत्र कः एवम्भूतः विद्वान्… मूर्खान् पुत्रान् व्यवहारे निपुणान् कर्तुं शक्रोति ?
🟦 8. रिक्तस्थानपूर्तिः (कर्तृपदानि)
✔ कीटः अपि सुमनःसङ्गात् सतां शिरः आरोहति।
✔ महद्भिः सुप्रतिष्ठितः अश्मा अपि देवत्वं याति।
🟦 9. कथाक्रमानुसारं वाक्यानि —
1️⃣ (ङ) भागीरथी तीरे पाटलिपुत्रनामधेयं नगरम् आसीत ।
2️⃣ (छ) पाटलिपुत्रे सुदर्शनः नाम सर्वगुणोपेतः राजा आसीत ।
3️⃣ (च) राज्ञः पुत्राः अनधिगतशास्त्राः नित्यमुन्मार्गगामिनः आचारहीनाश्च आसन् ।
4️⃣ (ख) राजा पण्डितसभां कारितवान् ।
5️⃣ (घ) "भोः भोः पण्डिताः, किं कश्चित् विद्वान् अस्ति…?"
6️⃣ (ग) विष्णुशर्मा महापण्डितः सकलनीतिशास्त्रतत्त्वज्ञः बृहस्पतिः इव आसीत ।
7️⃣ (क) राजा निजपुत्रान् विष्णुशर्मणः करे समर्पितवान् ।
Class 9 Sanskrit Manika Chapter 4 Solutions
Vidyaya Bhanti Sadgunaah Question Answers
विद्यया भान्ति सद्गुणाः अभ्यास प्रश्न उत्तर
NCERT Sanskrit Class 9 Chapter 4 Notes
Manika Part 1 Class 9 Sanskrit Solutions
Sanskrit Class 9 Chapter 4 PDF style notes
Class 9 Sanskrit Question Answer
