Class 9 Sanskrit Manika Chapter 6 Tat Tvam Asi question answers in Hindi. Complete अभ्यास प्रश्न उत्तर, शब्दार्थ, व्याकरण, विपरीतार्थक, क्रमबद्ध समाधान सहित विस्तृत notes.
Get complete NCERT Class 9 Sanskrit Manika Chapter 6 — Tat Tvam Asi solutions. Here you will find one-word answers, full-sentence answers, grammar-based questions, शब्दार्थ-मेलनम्, विपरीतार्थक शब्द, and story sequence answers in neat & exam-focused notes.
Tat Tvam Asi Class 9 Sanskrit Chapter 6 Question Answers | तत् त्वम् असि अध्याय 6 – अभ्यास प्रश्न उत्तर (NCERT Manika Solutions)
 |
| Tat Tvam Asi Class 9 Sanskrit Chapter 6 Question Answers | तत् त्वम् असि अध्याय 6 – अभ्यास प्रश्न उत्तर (NCERT Manika Solutions) |
📘 Chapter 6 – तत् त्वम् असि
अभ्यास प्रश्न–उत्तर
1. एकपदेन उत्तरत (संस्कृतभाषया)—
| क्रम | प्रश्न | उत्तर |
|---|---|---|
| (क) | श्वेतकेतुः कस्य पुत्रः आसीत् ? | आरुणेः |
| (ख) | श्वेतकेतुः कम् उपेत्य वेदान् अपठत् ? | आचार्यम् |
| (ग) | पिता केन तत्त्वज्ञानं प्रतिपादयति ? | दृष्टान्तेन |
| (घ) | आरुणिः श्वेतकेतुं किम् आनेतुम् आदिशत् ? | न्यग्रोधफलम् |
| (ङ) | श्वेतकेतुः न्यग्रोधफले किम् अपश्यत् ? | बीजानि |
| (च) | स्थूलं जगत् कस्माद् उद्भवति ? | अणिम्नः |
| (छ) | पिता न्यग्रोधफलस्य दृष्टान्तेन किं प्रतिपादयति ? | तत्त्वज्ञानम् |
2. पूर्णवाक्येन उत्तरत (संस्कृतभाषया)—
| क्रम | प्रश्न | उत्तर |
|---|---|---|
| (क) | श्वेतकेतुः विद्या प्राप्यं किम् अमन्यत ? | श्वेतकेतुः विद्या प्राप्यं अमन्यत यत् — “अहं सर्वश्रेष्ठः।” |
| (ख) | आरुणिः श्वेतकेतुं कं प्रश्नम् अपृच्छत् ? | आरुणिः श्वेतकेतुं प्रश्नम् अपृच्छत् — “जानासि किं तत् येन श्रुतेन अन्यत् अश्रुतम् अपि श्रुतं भवति, अमतं मतम्, अविज्ञातं च विज्ञातं भवति?” |
| (ग) | सर्वेषु देहेषु कः अस्ति यः अजरः अमरश्च ? | सर्वेषु देहेषु ‘आत्मा’ अस्ति यः अजरः अमरश्च। |
| (घ) | वस्तुतः वटबीजे कः तिष्ठति ? | वटबीजे महान् स्थूलः शाखादिमान् न्यग्रोधः तिष्ठति। |
| (ङ) | जगति किं सत् अस्ति ? | जगति ‘आत्मा’ एव सत् अस्ति। |
3. स्थूलाक्षरपदानि आधारीकृत्य प्रश्ननिर्माणम् —
| वाक्य | अपेक्षित प्रश्न-पद | प्रश्न |
|---|---|---|
| आरुणिः श्वेतकेतोः पिता आसीत्। | कस्य | कस्य श्वेतकेतोः पिता आसीत्? |
| श्वेतकेतुः आचार्यम् उपेत्य वेदान् अपठत्। | कम् | कम् उपेत्य श्वेतकेतुः वेदान् अपठत्? |
| द्वादशवर्षीयं तं पुत्रम् आरुणिः उवाच। | कः | कः तं द्वादशवर्षीयं पुत्रम् उवाच? |
| श्वेतकेतुः वेदान् अधीत्य आगच्छत्। | कान् | कान् अधीत्य श्वेतकेतुः आगच्छत्? |
| विद्यां प्राप्य स आत्मानं सर्वश्रेष्ठम् अमन्यत। | कम् | कम् आत्मानं सः अमन्यत? |
| उद्धतस्वभावः स पितुः सकाशम् आगच्छत्। | कस्य | कस्य सकाशम् सः आगच्छत्? |
| पिता दृष्टान्तेन तत्त्वज्ञानं प्रतिपादयति। | किम् | किम् पिता दृष्टान्तेन प्रतिपादयति? |
| श्वेतकेतुः न्यग्रोधस्य फलम् आहरति। | कस्य | कस्य फलम् श्वेतकेतुः आहरति? |
| श्वेतकेतुः फले बीजानि पश्यति। | कस्मिन् | कस्मिन् फले श्वेतकेतुः बीजानि पश्यति? |
4. यथानिर्देशम् उत्तरत —
| क्रम | प्रश्न | उत्तर |
|---|---|---|
| (क) | 'असि' इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्? | त्वम् |
| (ख) | 'अणिम्नः स्थूलं जगद् उद्भवति' — वाक्ये विशेषणपदं किम्? | स्थूलम् |
| (ग) | 'गुरुं प्रति गच्छ अध्ययनार्थम्' — क्रियापदं किम्? | गच्छ |
| (घ) | 'समीपम्' इति पदस्य पर्यायपदं किम्? | सकाशम् |
| (ङ) | 'सूक्ष्मः' इति पदस्य विलोमपदम्? | स्थूलः |
5. कथाक्रमानुसारं वाक्य-क्रमणम् —
सही क्रम —
- (ख) श्वेतकेतुः गुरोः सकाशाद् वेदान् अपठत्।
- (घ) वेदान् अधीत्य श्वेतकेतुः अमन्यत — “अहं श्रेष्ठः अस्मि।”
- (क) आरुणिः श्वेतकेतुः वटफलम् आनेतुम् अकथयत्।
- (ग) आरुणिः पुत्रं वटबीजस्य अन्तः दृष्टम् अकथयत्।
- (ङ) आरुणिः श्वेतकेतुम् आत्मनः विषये उपादिशत्।
- (छ) आत्मज्ञानेन सर्वम् अविज्ञातं ज्ञातं भवति।
- (च) वस्तुतः जगति आत्मा एव सत्।
6. शब्दार्थ–मेलनम् —
| शब्द | अर्थ |
|---|---|
| अधीत्य | पठित्वा |
| आहर | आनय |
| भिन्धि | भेदनं कुरु |
| अणिनः | सूक्ष्मात् |
| उपेत्य | समीपं गत्वा |
7. विपरीतार्थक शब्द —
| शब्द | विपरीतार्थक |
|---|---|
| अधीत्य | अनधीत्य |
| श्रुतम् | अश्रुतम् |
| मतम् | अमतम् |
| विज्ञातम् | अविज्ञातम् |
| दूरम् | सकाशम् |
Tat Tvam Asi Class 9
Tat Tvam Asi Sanskrit chapter
Tat Tvam Asi question answers
Tat Tvam Asi NCERT solutions
Class 9 Sanskrit chapter 6 solutions
NCERT Manika Sanskrit solutions
Sanskrit Manika chapter 6 Tat Tvam Asi
Class 9 Tat Tvam Asi अभ्यास प्रश्न
Tat Tvam Asi explanation in Hindi
तत् त्वम् असि कक्षा 9
तत् त्वम् असि प्रश्न उत्तर
तत् त्वम् असि संस्कृत पाठ
तत् त्वम् असि अध्याय 6 समाधान
श्वेतकेतुः आरुणिः कथा प्रश्न उत्तर
