Are you looking for accurate and easy-to-understand NCERT Solutions for Class 10 Sanskrit Chapter 2: Budhirbalvati Sada (बुद्धिर्बलवती सदा)? You have come to the right place. In this chapter of the Shemushi Part 2 textbook, we explore the inspiring story of a clever woman named Buddhimati who uses her intelligence to save herself and her two sons from a tiger in the dense forest.
NCERT Solutions Class 10 Sanskrit Chapter 2 Budhirbalvati Sada (बुद्धिर्बलवती सदा)
 |
| Class 10 Sanskrit Chapter 2 Budhirbalvati Sada Summary and Solutions |
📘 बुद्धिर्बलवती सदा
अभ्यास प्रश्न
1. एकपदेन उत्तरत (एक शब्द में उत्तर)
| प्रश्न (क-ङ) | प्रश्न | उत्तर |
|---|---|---|
| (क) | बुद्धिमती कुत्र व्याघ्रं ददर्श? | गहनकानने |
| (ख) | भामिनी कया विमुक्ता? | निजबुद्ध्या |
| (ग) | सर्वदा सर्वकार्येषु का बलवती? | बुद्धिः |
| (घ) | व्याघ्रः कस्मात् बिभेति? | मानुषात् |
| (ङ) | प्रत्युत्पन्नमतिः बुद्धिमती किम् आक्षिपन्ती उवाच? | शृगालम् |
2. पूर्णवाक्येन उत्तरत (पूर्ण वाक्य में उत्तर)
| प्रश्न | उत्तर |
|---|---|
| (क) बुद्धिमती केन उपेता पितुर्गृहं प्रति चलिता? | बुद्धिमती पुत्रद्वयोपेता पितुर्गृहं प्रति चलिता। |
| (ख) व्याघ्रः किं विचार्य पलायितः? | काचित् इयम् व्याघ्रमारी इति मत्वा (विचार्य) पलायितः। |
| (ग) लोके महतो भयात् कः मुच्यते? | लोके महतो भयात् बुद्धिमान् मुच्यते। |
| (घ) जम्बुकः किं वदन् व्याघ्रस्य उपहासं करोति? | यत् मानुषादपि बिभेषि इति वदन् जम्बुकः व्याघ्रस्य उपहासं करोति। |
| (ङ) बुद्धिमती शृगालं किम् उक्तवती? | बुद्धिमती शृगालम् उक्तवती-"रे रे धूर्त! त्वया मह्यम् पुरा व्याघ्रत्रयं दत्तम्। विश्वास्य अपि अद्य एकम् आनीय कथं यासि इति अधुना वद।" |
3. प्रश्ननिर्माणं कुरुत (स्थूलपद के आधार पर)
| वाक्य | प्रश्नवाचक वाक्य |
|---|---|
| (क) तत्र राजसिंहो नाम राजपुत्रः वसति स्म। | तत्र किम् नाम राजपुत्रः वसति स्म? |
| (ख) बुद्धिमती चपेटया पुत्रौ प्रहृतवती। | बुद्धिमती कया पुत्रौ प्रहृतवती? |
| (ग) व्याघ्रं दृष्ट्वा धूर्तः शृगालः अवदत्। | कम् दृष्ट्वा धूर्तः शृगालः अवदत्? |
| (घ) त्वं मानुषात् बिभेषि। | त्वम् कस्मात् बिभेषि? |
| (ङ) पुरा त्वया मह्यं व्याघ्रत्रयं दत्तम्। | पुरा त्वया कस्मै व्याघ्रत्रयं दत्तम्? |
4. घटनाक्रमानुसारं वाक्यलेखनम् (सही क्रम)
नीचे कथा का सही क्रम बिंदुवार इस प्रकार है:
- बुद्धिमती पुत्रद्वयेन उपेता पितुर्गृहं प्रति चलिता।
- मार्गे सा एकं व्याघ्रम् अपश्यत्।
- व्याघ्रं दृष्ट्वा सा पुत्रौ ताडयन्ती उवाच - अधुना एकमेव व्याघ्रं विभज्य भुज्यताम्।
- व्याघ्रः व्याघ्रमारी इयमिति मत्वा पलायितः।
- जम्बुककृतोत्साहः व्याघ्रः पुनः काननम् आगच्छत्।
- प्रत्युत्पन्नमतिः सा शृगालं आक्षिपन्ती उवाच।
- ‘त्वं व्याघ्रत्रयम् आनेतुं’ प्रतिज्ञाय एकमेव आनीतवान्।
- गलबद्धशृगालकः व्याघ्रः पुनः पलायितः।
5. सन्धिं/सन्धिविच्छेदं कुरुत
| पदम् | विच्छेदः |
|---|---|
| (क) पितुर्गृहम् | पितुः + गृहम् |
| (ख) एकैकः | एक + एकः |
| (ग) अन्योऽपि | अन्यः + अपि |
| (घ) इत्युक्त्वा | इति + उक्त्वा |
| (ङ) यत्रास्ते | यत्र + आस्ते |
6. शब्दार्थ-मिलनम् (अर्थ एवं पर्याय)
अ. कोष्ठक से उचित अर्थ चयन
| शब्द | अर्थ (उत्तर) |
|---|---|
| (क) ददर्श | दृष्टवान् |
| (ख) जगाद | अकथयत् |
| (ग) ययौ | गतवान् |
| (घ) अत्तुम् | खादितुम् |
| (ङ) मुच्यते | मुक्तो भवति |
| (च) ईक्षते | पश्यति |
ब. पर्यायपदानि (समानार्थक शब्द)
| शब्द | पर्यायपदम् |
|---|---|
| (क) वनम् | काननम् |
| (ख) शृगालः | जम्बुकः |
| (ग) शीघ्रम् | सत्वरम् |
| (घ) पत्नी | भार्या |
| (ङ) गच्छसि | यासि |
7. विलोमपदानि (विपरीतार्थक शब्द)
| शब्द | विलोमपदम् |
|---|---|
| (क) प्रथमः | द्वितीयः |
| (ख) उक्त्वा | श्रुत्वा |
| (ग) अधुना | तदा |
| (घ) अवेला | वेला |
| (ङ) बुद्धिहीना | बुद्धिमती |
Class 10 Sanskrit Chapter 2
Budhirbalvati Sada Question Answer
Shemushi Part 2 Solutions
बुद्धिर्बलवती सदा प्रश्न उत्तर
NCERT Sanskrit Class 10 PDF
Sanskrit Class 10 Chapter 2 Hindi Translation
