Are you looking for accurate and easy-to-understand Class 10 Sanskrit Chapter 6 Subhashitani Question Answer (सुभाषितानि प्रश्नोत्तर)? You have reached the right place! This article provides comprehensive NCERT Solutions for Shemushi Part 2 (शेमुषी भाग 2), specifically for Chapter 6. The chapter 'Subhashitani' is a collection of beautiful Sanskrit shlokas that teach us about moral values, the importance of hard work (Udyam), and human behavior.
Class 10 Sanskrit Chapter 6 Subhashitani Question Answer | सुभाषितानि प्रश्नोत्तर NCERT Solutions
 |
| Class 10 Sanskrit Chapter 6 Subhashitani Question Answer | सुभाषितानि प्रश्नोत्तर NCERT Solutions |
पाठ ६ – सुभाषितानि (प्रश्नोत्तराणि)
प्रश्न 1. एकपदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर दें)
| क्र. | प्रश्न | उत्तर |
|---|---|---|
| (क) | मनुष्याणां महान् रिपुः कः? | आलस्यं |
| (ख) | गुणी किं वेत्ति? | गुणं |
| (ग) | केषां सम्पत्तौ च विपत्तौ च महताम् एकरूपता? | महताम् |
| (घ) | पशुना अपि कीदृशः गृह्यते? | उदीरितोऽर्थः |
| (ङ) | उदयसमये अस्तसमये च क: रक्तः भवति? | सविता (सूर्य) |
प्रश्न 2. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत
| क्रम | प्रश्न | उत्तर |
|---|---|---|
| (क) | केन समः बन्धुः नास्ति? | उद्यमेन समः बन्धुः नास्ति। |
| (ख) | वसन्तस्य गुणं क: जानाति? | पिक: वसन्तस्य गुणं जानाति। |
| (ग) | बुद्धयः कीदृश्यः भवन्ति? | परेङ्गितज्ञानफलाः बुद्धयः भवन्ति। |
| (घ) | नराणां प्रथमः शत्रुः कः? | नराणां प्रथमः शत्रुः क्रोधः। |
| (ङ) | सुधियः सख्यं केन सह भवति? | सुधियः सख्यं सुधीभिः सह भवति। |
| (च) | अस्माभिः कीदृशः वृक्षः सेवितव्यः? | अस्माभिः फलच्छायासमन्वितः वृक्षः सेवितव्यः। |
प्रश्न 3. अन्वय-पूर्ति
(क) श्लोकान्वय:
य: निमित्तम् उद्दिश्य प्रकुप्यति तस्य अपगमे स ध्रुवं प्रसीदति। यस्य मनः अकारणद्वेषि अस्ति, जनः तं कथं परितोषयिष्यति?
(ख) श्लोकान्वय:
विचित्रे संसारे खलु किञ्चित् निरर्थकम् नास्ति। अश्वः चेत् धावने वीरः खरः भारस्य वहने (वीरः) भवति।
प्रश्न 4. समानार्थकान् श्लोकांशान् मेलयत
| वाक्य | श्लोकांश (उत्तर) |
|---|---|
| (क) विद्वान् स एव भवति यः अनुक्तम् अपि तथ्यं जानाति। | अनुक्तमप्यूहति पण्डितो जनः। |
| (ख) मनुष्यः समस्वभावैः जनैः सह मित्रता करोति। | समान-शील-व्यसनेषु सख्यम्। |
| (ग) परिश्रमं कुर्वाण: नरः कदापि दु:खं न प्राप्नोति। | नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति। |
| (घ) महान्तः जनाः सर्वदैव समप्रकृतयः भवन्ति। | सम्पत्तौ च विपत्तौ च महतामेकरूपता। |
प्रश्न 5. यथानिर्देशं परिवर्तनं कुरुत
| क्र. | मूल वाक्य | निर्देश | परिवर्तित वाक्य |
|---|---|---|---|
| (क) | गुणी गुणं जानाति। | (बहुवचने) | गुणिनः गुणान् जानन्ति। |
| (ख) | पशुः उदीरितम् अर्थं गृह्णाति। | (कर्मवाच्ये) | पशुना उदीरितः अर्थः गृह्यते। |
| (ग) | मृगाः मृगैः सह अनुव्रजन्ति। | (एकवचने) | मृगः मृगेण सह अनुव्रजति। |
| (घ) | कः छायां निवारयति? | (कर्मवाच्ये) | केन छाया वार्यते? |
| (ङ) | तेन एव वह्निना शरीरं दह्यते। | (कर्तृवाच्ये) | सः एव वह्निः शरीरं दहति। |
प्रश्न 6 (अ). सन्धि / सन्धिविच्छेदं कुरुत
| क्र. | पद / विच्छेद | उत्तर |
|---|---|---|
| (क) | न + अस्ति + उद्यमसम: | नास्त्युद्यमसमः |
| (ख) | तस्य + अपगमे | तस्यापगमे |
| (ग) | अनुक्तम् + अपि + ऊहति | अनुक्तमप्यूहति |
| (घ) | गावः + च | गावश्च |
| (ङ) | न + अस्ति | नास्ति |
| (च) | रक्तः + च + अस्तमये | रक्तश्चास्तमये |
| (छ) | योजक: + तत्र | योजकस्तत्र |
प्रश्न 6 (आ). समस्तपदं / विग्रहं लिखत
| क्र. | विग्रह / समस्तपद | उत्तर |
|---|---|---|
| (क) | उद्यमसमः (विग्रह) | उद्यमेन समः |
| (ख) | शरीरे स्थितः (समस्तपद) | शरीरस्थितः |
| (ग) | निर्बल: (विग्रह) | निर्गतम् बलम् यस्मात् सः |
| (घ) | देहस्य विनाशाय (समस्तपद) | देहविनाशाय |
| (ङ) | महावृक्षः (विग्रह) | महान् च असौ वृक्षः |
| (च) | समानं शीले व्यसनं येषां तेषु | समानशीलव्यसनेषु |
| (छ) | अयोग्यः (विग्रह) | न योग्य: |
प्रश्न 7 (अ). विलोमपदानि
| शब्द | विलोमपद |
|---|---|
| प्रसीदति | अवसीदति |
| मूर्खः | पण्डितः |
| बली | निर्बलः |
| सुलभः | दुर्लभः |
| सम्पतौ | विपतौ |
| अस्तमये | उदये |
| सार्थकम् | निरर्थकम् |
प्रश्न 7 (आ). संस्कृत वाक्यप्रयोग
| शब्द | अर्थ (हिंदी) | वाक्य प्रयोग |
|---|---|---|
| वायसः | कौआ | वायसः कृष्णवर्णः भवति। |
| निमित्तम् | कारण | त्वं किं निमित्तं दृष्ट्वा अत्र तिष्ठसि? |
| सूर्यः | सूरज | सूर्यः पूर्व दिशायाम् उदयति। |
| पिकः | कोयल | पिकः मधुरं कूजति। |
| वह्निः | आग | तत्र सुदीप्तः वह्निः प्रज्वलति। |
Class 10 Sanskrit Chapter 6
Subhashitani Question Answer
सुभाषितानि कक्षा 10
NCERT Solutions Sanskrit Class 10
Shemushi Part 2 Chapter 6
Sanskrit Class 10 Chapter 6 Exercise
Subhashitani Hindi Translation
